شناسایی ویروس های بیماری زای توت فرنگی در استان های گیلان و مازندران

توسعه سطح کشت توت فرنگی (fragaria sp.) در سال های اخیر به دلیل درآمدزایی آن برای کشاورزان در کشور مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به اهمیت کشت این محصول در استان های گیلان و مازندران و از طرفی اهمیت بیماری های ویروسی در کاهش کمی و کیفی این محصول، در این تحقیق وضعیت بیماری های ویروسی توت فرنگی در این دو استان مورد بررسی قرار گرفت. طی سال 1391 و 1392 در مجموع تعداد 422 نمونه تصادفی و 223 نمونه علائم دار شامل موزاییک، پیسک، لکه حلقوی، زردی، سبزردی، کاهش رشد و بدشکلی برگ ها از مزارع توت فرنگی مناطق رشت، صومعه سرا و سنگر (در استان گیلان) و بابلسر، جویبار و بهشهر (در استان مازندران) جمع آوری شدند. آلودگی این نمونه-ها نسبت به ویروس لبه زرد خفیف توت فرنگی (strawberry mild yellow edge virus-smyev)، ویروس پیسک توت فرنگی (strawberry motlle virus-smov)، ویروس چروکیدگی توت فرنگی (strawberry crinkle virus-scv)، ویروس لکه حلقوی نهان توت فرنگی (strawberry latent ring spot virus-slrsv)، ویروس لکه حلقوی تمشک (raspberry ringspot virus-rprsv)، ویروس موزاییک آرابیس (arabis mosaic virus-armv) و ویروس لکه حلقوی گوجه فرنگی (tomato ringspot virus-torsv) به کمک آزمون سرولوژیکی الایزا (das-elisa) و با استفاده از آنتی بادی های اختصاصی (شرکت بیوربا – سوئیس) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از آزمون سرولوژیکی الایزا روی نمونه های علائم دار و تصادفی بیانگر آلودگی 1/33 و 1/31 درصد (در نمونه های علائم دار) و 7/15 و 8/11 درصد (در نمونه های تصادفی) به ترتیب در استان های گیلان و مازندران حداقل به یکی از ویروس های scv، slrsv، armv، rprsv، torsv، smov و smyev می باشد. در بین ویروس های مورد آزمایش در نمونه های علائم دار، دو ویروس torsv و armv به ترتیب با 8/5 و 4/5 درصد دارای بیش ترین فراوانی بوده و ویروس-های rprsv (4%)، smov (4%)، smyev (6/3%)، scv (6/3%) و slrsv (8/1%) در رتبه های بعدی قرار داشتند. هم چنین براساس نتایج حاصل از بررسی 422 نمونه تصادفی از دو استان مورد بررسی، ویروس armv با 8/3 درصد بیش ترین فراوانی را داشته و ویروس های rprsv (1/2%)، smov (2%)، torsv (9/1%)، smyev (4/1%)، scv (7/0%) و slrsv (4/0%) در جایگاه بعدی فراوانی قرار داشتند. نتایج بررسی واکنش گیاهان محک در برابر جدایه های چهار نپوویروس armv، rprsv، torsv و slrsv به دست آمده در این تحقیق، با اطلاعات توصیف شده در مورد این ویروس ها مطابقت داشت. هم چنین در ردیابی مولکولی دو ویروس smov و smyev با استفاده از روش rt-pcr و آغازگرهای اختصاصی طراحی شده برای ناحیه ژن پروتئین پوششی این دو ویروس، قطعه دی.ان.ای به طول مورد انتظار 630 و 860 جفت باز به ترتیب در نمونه های آلوده به smov و smyev تکثیر گردید. توالی نوکلئوتیدی قطعه دی.ان.ای تکثیر یافته در آزمون rt-pcr، با استفاده از سرویس های تجاری موجود تعیین شده و با استفاده از ابزار جستجوی blast در پایگاه اطلاعاتی ncbi با توالی های نوکلئوتیدی قابل دسترس در بانک ژن مورد مقایسه قرار گرفت. توالی نوکلئوتیدی قطعه دی.ان.ای به دست آمده در مورد دو جدایه ایرانی smov بیش ترین شباهت (97 درصد) با جدایه 1278 smov از کشور هلند (شماره دسترسی aj496145) داشته و نیز توالی قطعه دی.ان.ای به دست آمده در مورد سه جدایه ایرانی smyev دارای بیش ترین مشابهت (99 درصد) با جدایه d/m.110 smyev (شماره دسترسی aj577352) از آلمان بود. این نخستین گزارش از ردیابی و شناسایی هفت ویروس scv، slrsv، armv، rprsv، torsv، smov و smyev از مزارع توت فرنگی ایران می باشد.